Tumaalku Waa Tog Irmaan, W/Q: Khalid Maxamed Siciid “khaloudy”
Waa wax lagu farxo in Bulshadeenna ay ku jiraan Dad iyagu la yimid hindsaha , farsamooyinka iyo Qaabaynta birta oo laga sameeyo dhammaan agabka aynu isticmaalno, waxase ayaan darro ah in bulshada inteedii kale takoorto halka ay la garab istaagi lahaayeen hiil iyo hooba.
Xalay oo aan ka qayb galay barnaamij daaran oo ay soo agaasintay xarunta dhaqanka ee Hargaysa, Barnaamijkaas oo la magac baxay “Tumaal iyo Wax tarkiisa” Waxa barnaamijka marti ku ahaa wariyaha ama barnaamij soo saaraha caanka ah ee Maxamed Xasan cali “Waji”. 
Barnaamijkan oo ka koobnaa qaybo kala duwan ayaa lagu soo bandhigay dhamaan agabkii ay tumaalku samayn jireen agabkaas oo dhamaan ku sharraxnaa masraxa, sida aan ka warqabo agabkaas waxa sameeyay oo soo ururiyay maxamed xasan cali “Waji” uguna deeqay xarunta Dhaqanka Laguna kaydiyay agabkaas oo ahaa kuwii loo adeegsan jiray dhinacyo badan kana qayb qaadan jiray hab nololeedka bulshada. Ayaa u muuqday qaar gabaabsi ah oo aan la helin agabka halkaa lagu soo bandhigay waxa ka mid ahaa :Daawe, Halqaban, digsi, Tanag, mindi, waran , Murjin, tooray, Gudin, Hoos qor , gudin quraar, Maxaadh, malaas, girgire, sanduuq, katabaan, nugi, Maraashi. IWM.
Qalabkan oo dhammaan iskugu jira Agabka Guriga, agabka qurxinta guriga, agabka qurxinta dumarka, agabka dagaalka, iyo agabka beerta. Ayaa guud ahaanba aan waddanka laga isticmaalin sidoo kalena dadkii inoo samayn jirtayna aynu ka dhignay bulsho aan yaraysano waxtarkoodiina aynu ugu badlanay takoor iyo hayb-sooc sababay inay noqdaan bulsho hagardaamo huq iyo ciilba ku nool dhaqaale ahaanna liidata,
Hadaba xalay mar waji la waydiiyay maxaa sababay arimahaas wuxuu ku jawaabay “ Haddii qof inaga mid ah oo ragannimo leh aynu maxbuus ka dhigno qolna toban cisho ku xidhno toban qof oo inaga mid ahina maalin walba isku waydaartaan oo qof walba ku idhaa Waxba ma tihid runtii wuxuu qolkaas ka soo baxayaa isaga oo duuf leh”.
Hadaba hagardaamada bulshada inteeda kale u gaysato iyo sababta ay ugu gaysato oo mudo badan aan anigu ku jahwareeray oon marar badan naftayda ugu jawaabay “ Lax Walba halka ay is dhigto ayaa lagu qawracaa” ayaa kulankan wax badan igaa iftiimeen fikradahii bulshada kala duwan aan kala soo dhex baxay in markii gumastihii ingriisku waddanka soo galay ay ahaayeen bulsho waxtarkeeda la manaafacaadsado markuu arkayna in dadkani horumar samayn karaan uu ku diray dhamaan bulshadii kale isagoo ka dhigay dad liita, dadka farsamadan ku shaqaystaana ay yihiin dad aad u hooseeya isaga oo maanta ama maalinkaas uu tumaalku ahaa ninka bulshadu ku tiirsantahay haddana marnaba gumaystuhu ma rabin in umadeenu horumar ama tadawir xadaaradaysan gaadho, nasiib darro wayn ayay tahay in bulshadii maalintaa joogtay iyo bulshada maanta joogtaaba ay ka kori wayday fikirkaa gumaysigu rabay in ummadeena ku curyaamiyo, waloow maalintaas aynaan ahayn dad aqoon leh laakiin maanta oo aynu noqonay dad waxbartay maxaa ka dhigay fikirkaas mid baaqi sii ah?.
Hore soomaalidu waxay u tiri biyo daatay dabadood la qabay, ma kula tahay in aqoonteenna maanta gaadhsiisan tahay in aynu kala fahmi karno fikirkaas aan salka iyo raadka lahayn ee gumaystuhu inagu curyaaminayay?
Haddaba intii aan ku gudo jirnay barnaamijkan oo bandhigaas ka sokow u badnaa soo jeedin iyo su’aalo ka imanayay dhalinyarada, dumarka, duqayda iyo dhamaan ka soo qaybgalayaashi kulankaas ayaa u badnaa su’aalo dhiirigalin ah.
“Awoowyaashay iyo odayadii iga horeeyay hadday arki lahaayeen kulankan iyo sida aynu isku dhex fadhino eed waliba dhagihiin nagaga dhagaysanaysaan waxqabadkayga Farxad ayay ooyi lahaayen! Taa badalkeeda oo ahayd wakhtigoodii fogayn iyo takoor ay la kulmi jireen” waxa uu hadalkaasi ka soo maaxday Maxamed xasan cali “Waji”.
Wiil lagu magacaabo cabdiqani cabdilaahi oo ka soo baxay kuliyadda caafimaadka ee camuud ayaa su’aal aad u dhiirigalisay waydiiyay marti sahraftii “ma laga yaaba ka dhakhtar ahaan ama bulsho waynta kaleinaad naga soo qayb galisaan geeddiga aad waddaan ama se ma laga yaabaa inaad noo samaysaan qalabka aan u isticmaalno qalliinka oo u badan qalab bir laga sameeyay sida Maqas iyo waxyaabo la hal maala” waji ayaa jawaab aad u qurux badan oo qiimo leh siiyay “waa alle mahadii hadii aan haysto dad sidaa u fikiraya waanan soo dhawaynayaa cid kasta oo ka qayb qaadanysa marnaba idin fogayn mayno”.
Bulsho waxay horumar gaadhaa marka ay tumaalkeeda horumariso, tumaalku maanta wuxuu dawladaha horumaray ka joogaa mansab iyo meeqaam sare ahna laf dhabartooda horumarineed, bulsheed halka innagana uu dabar go’ay.
Kulankan oo loo riyaaqay ayaa ku dhamaaday jewi farxadeed, aniga oo markii horena fikir khaldan la fadhiistay kursiga ayaa ka soo kacay aniga oo u arkaya in ay bulshadu mid tahay. Bulshada inteeda kalena alle ha garansiiyo in bulshadu ay siman tahay ilaahayna isku dheelli tiray.

W/Q: Khalid Mohamed said “khaloudy”
Email: Khalidfarxan@gmail.com
Facebook: Khaloudy Mohamed sa’eed